معسر می بایستی با آوردن شهودی که از وضعیت مالی وی اطلاع کافی دارند، اعسار خود را ثابت کند. بنابراین کسانی که قصد اثبات اعسار خود در دادگاه را دارند، ممکن است با این پرسش مواجه شوند که شهود اعسار باید چه شرایطی داشته باشند؟
 تعداد شهود اعسار، دو نفر است و نحوه شهادت آنها، اینگونه است که باید در دادگاه حاضر شده و در خصوص اعسار مدیون، شهادت بدهند. از جمله شرایط شهود اعسار، بلوغ، عقل، ایمان، حلال زاده بودن، نداشتن نفع شخصی در پرونده یا خصومت با یکی از طرفین و نیز، عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی است.

 در دعاوی حقوقی، گاهی ممکن است که شخص بدهکار یا مدیون، توانایی مالی برای پرداخت بدهی های خود به طلبکار یا پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد که در این صورت، باید اعسار خود را در دادگاه، به اثبات برساند و فرقی هم ندارد که این اعسار یا عدم توانایی مالی، در دعوای مطالبه مهریه توسط زن، مطرح شده یا در سایر دعاوی مالی.اما مساله مهمی که در این خصوص وجود دارد، آن است که شخص مدعی اعسار، باید در دادگاه ثابت کند که قادر به ایفای تعهدات خود به صورت یکجا نبوده و به اصطلاح، معسر است.به همین دلیل، بر اساس قانون باید با آوردن شهودی که از وضعیت مالی وی اطلاع کافی دارند، اعسار خود را ثابت کند. بنابراین کسانی که قصد اثبات اعسار خود در دادگاه را دارند، ممکن است با این پرسش مواجه شوند که شهود اعسار باید چه شرایطی داشته باشند؟

بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، هر کس محکوم به پرداخت مالی به دیگری باشد و از اجرای حکم دادگاه خودداری کند، اگر بدهی، عین معین باشد، آن مال، اخذ شده و به طلبکار داده می شود و اگر این امر امکان پذیر نباشد، سایر اموال بدهکار، بر اساس قانون اجرای احکام مدنی، توقیف شده و پس از توقیف اموال وی، بدهی طلبکار، پرداخت خواهد شد.اما اگر امکان پرداخت بدهی توسط بدهکار، در این شرایط وجود نداشته باشد، بنا به تقاضای طلبکار، می توان بدهکار را تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار یا جلب رضایت طلبکار، حبس یا بازداشت کرد. به همین دلیل، افرادی که قادر به تادیه دیون و بدهی های خود نیستند یا اینکه از پرداخت هزینه دادرسی ناتوان هستند، در صورتی که شرایط ارائه درخواست اعسار را دارند، باید دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم کنند تا زندانی نشوند.

به لحاظ حقوقی، اعسار به معنای آن است که شخص در وضعیتی قرار گرفته که اموال کافی برای پرداخت بدهی های خود نداشته یا اینکه با وجود داشتن مال کافی، به آنها دسترسی ندارد که در این صورت، می توان گفت که شخص، معسر یا ندار است. البته منظور از اموال کافی، آن است که بدهکار، به جز مستثنیات دین، مال دیگری نداشته باشد و منظور از مستثنیات دین، اموالی است که وجود آنها برای زندگی فرد، لازم و ضروری است و نمی توان آنها را در ازای پرداخت بدهی، توقیف کرد؛ مثل خانه در شأن بدهکار.با این وجود، مساله مهمی که در این خصوص وجود دارد، آن است که اشخاصی که ادعای اعسار از پرداخت محکوم به یا هزینه دادرسی را مطرح می کنند، باید ابتدا اعسار خود را در دادگاه به اثبات برسانند که بر اساس قانون، این موضوع، از طریق معرفی شهود اعسار، امکان پذیر است.

شهود اعسار باید چه شرایطی داشته باشند؟

اصولا اشخاصی که قصد دادن شهادت دارند، باید شرایطی داشته باشند و در غیر این صورت، شهادت آنها پذیرفتنی نیست. بر اساس قانون، از جمله شرایط شهود آن است که بالغ، عاقل و باایمان باشند.همچنین شهود معرفی شده باید عدالت داشته و حلال زاده باشند. از دیگر شرایط شهادت شهود می توان به نداشتن دشمنی با طرفین دعوی و نداشتن نفع شخصی در موضوع دعوی اشاره کرد.اشخاصی هم که به تکدی گری یا ولگردی اشتغال دارند، قادر به ادای شهادت نیستند.این شهود باید در دادگاه حضور یافته و در خصوص اینکه وضعیت مالی بدهکار یا مدعی اعسار به چه صورتی است، شهادت بدهند.البته در خصوص شرایط شهود اعسار، باید به این نکته نیز توجه داشت که بر اساس قانون، شهادت بستگان و خویشاوندان، با ممنوعیت قانونی مواجه نشده است.به همین دلیل، حتی در صورتی که شهود اعسار، از افراد خانواده معسر باشند، به لحاظ قانونی، واجد ایراد نیست؛ مشروط به اینکه شرایط ذکرشده در قانون را داشته باشند.

تعداد شهود اعسار

بر اساس ماده 8 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، شخصی که قصد دارد در دادگاه اقدام به اثبات اعسار خود کند، باید فهرستی از همه اموال خود، که شامل مقدار و قیمت آنهاست، به علاوه میزان وجوه نقدی که در بانک ها دارد، به همراه مطالباتی که نزد سایرین دارد و نیز فهرست نقل و انتقالات مربوط به اموال خود طی یک سال قبل از طرح دعوی اعسار را ضمیمه دادخواست اعسار کند.علاوه بر این، در صورتی که اثبات اعسار بر عهده مدیون یا بدهکار است و می خواهد از طریق شهادت شهود، اعسار خود را در دادگاه ثابت کند، باید شهادت نامه کتبی حداقل دو نفر شاهد را به نحوی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد، اطلاع کافی داشته باشند، ضمیمه دادخواست اعسار خود کند. این شهادت نامه باید شامل اطلاعات شهود، از قبیل هویت آنها و اقامتگاهشان باشد.البته در خصوص تعداد شهود اعسار، باید به این موضوع توجه داشت که بر اساس قانون، شهود اعسار باید در شهادت نامه، هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرارمعاش مدعی اعسار را توضیح داده و به این موضوع نیز تصریح کنند که با مدیون یا بدهکار، به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت وی اطلاع کافی داشته باشند، معاشرت داشته اند و از این امر، اطلاع دارند که وی، به جز مستثنیات دین، مال دیگری ندارد که بتواند با آن، بدهی خود را پرداخت کند.

نحوه شهادت شهود اعسار

نحوه شهادت شهود اعسار، به این صورت است که مدعی اعسار، ضمن دادخواست اعسار خود و تقدیم آن به دادگاه صالح برای ارائه درخواست اعسار، باید یک استشهادیه اعسار از پرداخت محکوم به، تنظیم و به دادخواست خود ضمیمه کند. همانطور که گفته شد، به موجب این استشهادیه، شهود اعسار باید اطلاعات لازم در خصوص هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرارمعاش مدعی اعسار را قید کنند.با این وجود، تنظیم شهادت نامه توسط شهود اعسار، به تنهایی برای اثبات اعسار کافی نیست؛ بلکه دادگاه، به شهود اعسار ابلاغ می کند که در جلسه دادگاه، حاضر شده و در خصوص وضعیت مالی بدهکار یا معسر، توضیحاتی مطرح کنند. به همین دلیل، نحوه شهادت شهود اعسار، به صورت حضور در دادگاه و شهادت شفاهی نیز است.بنابراین ممکن است دادگاه با بررسی شهادت شهود اعسار، این موضوع را احراز کند که مدعی اعسار از پرداخت محکوم به، واقعا توانایی مالی برای پرداخت دین را نداشته و در این صورت، اقدام به قسط بندی کردن بدهی بدهکار خواهد کرد.البته این موضوع را نیز باید در نظر داشت که پس از معرفی شهود اعسار توسط بدهکار، طلبکار نیز می تواند متقابلا به شهود معرفی شده، اعتراض و اصطلاحا آنها را جرح کند.در نهایت، پس از ارائه شهادت توسط شهود اعسار، این قاضی دادگاه است که باید در خصوص شهادت شهود اعسار و اعتبار آن، تصمیم گیری کرده و بر اساس آن، حکم صادر کند.